Wat is chroom-6? Uitleg, risico’s, wetgeving en testen #

Chroom-6, wat we ook schrijven als: Cr(VI), is een oxidatiestand van het metaal chroom dat nuttig is geweest in industrie en techniek, maar ook bekendstaat als kankerverwekkende gevaarlijke stof. Werknemers kunnen er ziek van worden als zij er onvoldoende beschermd mee werken. Bron: RIVM

Op deze pagina lees je in begrijpelijke taal wat chroom-6 is, waar je het tegenkomt, welke risico’s het geeft, wat de wet eist en hoe je het op een betrouwbare manier kunt laten onderzoeken en beheersen. We koppelen dat aan de praktische diensten en producten van SEEF en verwijzen naar officiële normen en methoden.

1. Wat is chroom-6? #

Chroom is een metaal dat in verschillende “vormen” kan voorkomen. Die vormen noemen we oxidatietoestanden. Chroom-6 is de oxidatietoestand waarin chroom zes positieve ladingen heeft, daarom noemen we het Cr(VI). Bron: Wikipedia

Belangrijke punten:

Chroom-6 komt vrijwel altijd voor als chroom-6-verbinding, bijvoorbeeld als chromaat of dichromaat.
Het zit nooit als “los” chroom-6 in een materiaal, maar is gebonden aan andere stoffen, zoals zink, lood of calcium.
Deze verbindingen geven vaak goede roestwering of zijn een goed en stabiel pigment zoals loodchromaat (geel), maar kunnen ook duidelijke gezondheidsrisico’s met zich meebrengen.

korte jip-en-janneke uitleg #

Je kunt chroom-6 zien als een “agressieve stand” van het metaal chroom. In die stand reageert het veel makkelijker met andere stoffen, in het lichaam gaat het dan naar de meer stabiele vorm chroom-3 (Cr(III)). Juist die reactieve eigenschap kan zorgen voor schade aan cellen en DNA.

Meer achtergrond over chemie van Cr(VI) vind je in onze artikelen:

2. Waar kom je chroom-6 tegen? #

Chroom-6 is vooral bekend van:

Oude verfsystemen en coatings op staal, beton en hout, bijvoorbeeld bruggen, spoorbruggen, hekwerken, voertuigen, militaire objecten, maar ook zeker op kozijnen, ramen en deuren van woningen.
Corrosiewerende primers en laklagen in onder andere de luchtvaart en industrie, op aluminium ondergronden is veelvuldig strontiumchromaat toegepast.
Hoge temperatuur toepassingen, zoals isolatie rondom gasturbines, wkk-installaties en andere procesinstallaties, waar Cr(VI) kan ontstaan door reactie tussen chroom in staal en calciumhoudende isolatie. Maar ook in afvalverbrandingen, biomassa centrales of andere verbrandingsinstallaties waar alkali- en aardalkalimetalen kunnen voorkomen.
Las- en slijpwerkzaamheden aan roestvast staal of hooggelegeerd staal, waarbij chroom-6 in lasrook en slijpstof kan voorkomen

In onze kennisbankcategorie alles over Cr(VI)-verbindingen vind je meer detail over toepassingen, onder andere in:

3. Waarom is chroom-6 gevaarlijk voor de gezondheid? #

Alle chroom-6-verbindingen worden door de Internationale Kankeronderzoeksorganisatie (IARC) geclassificeerd als groep 1: kankerverwekkend voor de mens.

Belangrijke gezondheidseffecten die in onderzoeken worden genoemd:

Longkanker bij langdurige inademing van chroom-6-houdend stof of rook
Neus- en neusbijholtekanker
Astma en andere luchtwegklachten
Huidproblemen zoals huidirritatie en allergische contacteczeem bij huidcontact

De risico’s hangen onder andere af van:

De concentratie chroom-6 in de lucht of op het oppervlak
De duur en frequentie van blootstelling
De wijze van blootstelling: inademen, huidcontact of inslikken
De beschermingsmaatregelen die wel of niet zijn genomen

RIVM en andere instanties geven uitgebreid informatie over ziekten die met chroom-6 in verband worden gebracht.

4. Wetgeving en grenswaarden voor chroom-6 #

In Nederland is chroom-6 aangewezen als kankerverwekkende stof. Werkgevers moeten voldoen aan strenge eisen uit onder andere het Arbeidsomstandighedenbesluit en de regelgeving rond gevaarlijke stoffen. Omdat het een kankerverwekkende stof is gelden er aanvullende regels waar je als werkgever aan moet voldoen. De Nederlandse Arbeidsinspectie handhaaft hier ook actief op.

Belangrijke punten:

De wettelijke grenswaarde voor chroom-6-verbindingen in de ademzone van werknemers is 1 microgram per kubieke meter (1 µg/m³) als 8-uurs TGG
In de Europese Unie geldt een minder strenge werkplekgrenswaarde van 5µg/m³, maar in Nederland is de lagere, strengere grenswaarde leidend. De wijziging in de Europese Unie is op 17 januari 2025 van kracht gegaan, maar was al jaren eerder aangekondigd. Deze kun je in Directive 2017/2398 vinden.
Chroom-6-verbindingen zijn onder de Europese CLP-verordening ingedeeld als carcinogeen categorie 1A of 1B
binnen REACH en ECHA worden steeds meer toepassingen van Cr(VI) beperkt of volledig verboden, met een verder aanscherpende lijn richting totaalverbod voor veel toepassingen.

Naast het naleven van grenswaarden moeten werkgevers volgens de arbeidshygiënische strategie (STOP-strategie) en de regels rond verantwoord opdrachtgeverschap beoordelen of materialen chroom-6 bevatten en welke beheersmaatregelen nodig zijn. Uit een eigen dataset blijkt dat er in bestaande verf- en coatings in maar liefst 42% van de gevallen Cr(VI) verbindingen aanwezig zijn! Iedereen die werkt aan bestaande coatings moet dus in zijn of haar RI&E opnemen dat blootstelling mogelijk is, en daaruit volgt dan ook een onderzoeksverplichting.

In onze kennisbank vind je een aparte pagina over:

Totaal Cr(VI) verbod onder ECHA restrictie (2025)

5. Hoe kun je worden blootgesteld aan chroom-6? #

Medewerkers kunnen op verschillende manieren met chroom-6 in aanraking komen:

Inademen van stof of rook
- Schuren, slijpen of stralen (bewerken) van oude verflagen.
- Lassen of snijden in RVS of chroom houdend staal.
- Werken aan hete installaties met Cr(VI)-vorming in isolatie.
Huidcontact
- Direct contact met stof of verfresten op de huid, al is opname uit verfresten minder waarschijnlijk omdat de meeste Cr(VI) verbindingen die in verf zijn gebruikt slecht in water oplosbaar zijn. Cr(VI) verbindingen die bijvoorbeeld ontstaan onder thermische isolatie zijn wél in water oplosbaar, en daarbij is huidopname een groot risico.
- Kleding of handschoenen die vervuild zijn met chroom-6-houdend stof.
Inslikken
- handen niet wassen voor eten, drinken of roken
- Contaminatie van oppervlakken in pauzeruimtes of voertuigen

SEEF voert zowel blootstellingsmetingen naar Cr(VI)-verbindingen in lucht als oppervlaktemetingen uit, zodat je een realistisch beeld krijgt van de werkelijke risico’s in de praktijk. Oppervlaktemetingen kunnen we bijvoorbeeld doen met veegmonsters, die we vervolgens in ons laboratorium analyseren. Als je bijvoorbeeld een chroom-6 vrijgave wil uitvoeren kun je een veegmonster ook direct op locatie meten met onze SEEF TK01 Chroom-6 Testkit. Maar ook verfmonsters om te bepalen wat de mogelijke risico’s zijn tijdens sloop of bewerking.

6. Hoe weet je of er chroom-6 aanwezig is? #

Chroom-6 heeft:

Geen typische geur
Geen vaste kleur die je altijd herkent
Geen simpele “visuele” aanwijzing

Je kunt chroom-6 daarom niet betrouwbaar zien of ruiken. Meten is noodzakelijk.

Een goede aanpak bestaat uit meerdere stappen:

Document- en historisch onderzoek #
- Tekeningen, bestekken, verfspecificaties
- Onderhoudshistorie van objecten en installaties
Risico-inschatting op basis van toepassing #
- Bouwjaar, type toepassing (verf, isolatie etc.), sector (bijvoorbeeld defensie, spoor, bruggen, energiecentrales), neem hierover contact op met SEEF om dit voor uw situatie te bespreken.
Indicatieve metingen #
- Snelle tests op locatie om een eerste beeld te krijgen wordt soms toegepast, en geheel afhankelijk van de toepassing. In verf kun je eigenlijk alleen betrouwbaar Cr(VI) aantonen middels een laboratorium analyse. Het is dan ook aan te raden om vooraf een goede monstername strategie af te stemmen en dit zorgvuldig uit te voeren en documenteren. Voor bijvoorbeeld Cr(VI) verbindingen onder thermische isolatie kan het zinvol zijn om eerst met een sneltest zoals de SEEF ST01 te testen, maar deze zijn zeer onbetrouwbaar bij een negatieve testuitslag. Hetzelfde geldt voor andere leveranciers van dit soort sneltesten. Bij een negatieve testuitslag dient er dus altijd een betrouwbare laboratoriumanalyse te worden uitgevoerd.
Laboratoriumanalyse #
- Gevalideerde, kwantitatieve analyse voor betrouwbare besluitvorming. Maar let ook hier op, want laboratoria gebruiken verschillende methodes. Zo is er bijvoorbeeld de NEN5617:2022, speciaal ontwikkeld voor het meten van Cr(VI) verbindingen in droge verfmonsters. Maar deze is semi-kwantitatief, wat wil zeggen dat er niet betrouwbaar een hoeveelheid Cr(VI) kan worden bepaald. Dit komt door storende metalen zoals zink en aluminium, en door een concessie vanwege die storende metalen in de ontsluiting. Een andere veelgebruikte methode is de NEN-EN-ISO 15192:2021, deze techniek is ontwikkeld voor afval en bodem en is daarom ook ongeschikt voor het meten van Cr(VI) verbindingen in droge verf. Deze methode heeft evengoed sterke matrix storingen door metalen zoals zink en aluminium die veel voorkomen in de matrix verf.
- SEEF heeft een gepatenteerde techniek voor de ontsluitingsfase, hierdoor zijn wij in staat om veel nauwkeuriger de aanwezige concentratie Cr(VI) te bepalen in diverse matrices.

Op de volgende pagina’s lichten we deze onderwerpen verder toe:

7. Test- en analysemethoden voor chroom-6 #

7.1 snelle indicatieve testen op locatie #

Voor bepaalde situaties is een snelle eerste indicatie zinvol. Bijvoorbeeld bij isolatie rondom turbines en wkk-motoren. SEEF biedt daarvoor onder andere:

ST01 chroom-6 swab test voor isolatie en (turbine)motoren
- Bedoeld als snelle eerste indicatie, maar zeer onbetrouwbaar bij een negatieve test uitslag.
- Wordt ook door de Nederlandse Arbeidsinspectie niet toegestaan als betrouwbare methode! Lees onderaan deze pagina: “Zelf met behulp van een erkende methode te bepalen of het oppervlak chroom bevat. Er moet sprake zijn van representatieve monstername, geschikte conservering en conditionering, geschikte analyse en kwaliteitsborging. Er zijn enkele sneltests op de markt (‘wattenstaafjestest’), deze zijn onvoldoende betrouwbaar om als enige test te gebruiken.”
- Koop deze sneltest hier.

Belangrijk om nogmaals te benadrukken:

Een positieve uitslag betekent dat chroom-6 aanwezig kan zijn
Een negatieve uitslag sluit de aanwezigheid chroom-6 zeker niet uit!
Bij twijfel is altijd een aanvullende analyse nodig met de TK01 testkit of een laboratoriumanalyse.

Meer uitleg vind je op de kennisbankpagina ST01 chroom-6 swab test.

7.2 Betrouwbare laboratoriumanalyse #

Voor beleid, contracten, juridische discussies en gezondheidskundige beoordeling is een kwantitatieve laboratoriumanalyse essentieel. Belangrijke officiële normen zijn onder andere:

NEN 5617:2022
Semi-kwantitatieve bepaling van chroom-6 in droge verfmonsters door basische ontsluiting, clean-up en UV-detectie.
ASTM D6966-18
Norm voor het verzamelen van stof via veegsampling op oppervlakken, zodat monsters geschikt zijn voor analyse van metalen en Cr(VI).
SEEF DP01 – Cr(VI) bepaling in droge verfmonsters
Eigen methode op basis van de NEN5617:2022, waarbij de tijdens de ontsluitingsfase gebruik wordt gemaakt van de gepatenteerde techniek van SEEF om het Cr(VI) te stabiliseren en reductie door metalen zoals zink of aluminium te voorkomen.

SEEF sluit aan op deze normen door:

Gebruik van veegmonsters volgens ASTM D6966-18 met onze WS01 veegmonster set chroom-6.
Toepassing van een gepatenteerde analysetechniek voor Cr(VI), waarmee interferentie door metalen als zink en aluminium sterk wordt beperkt.
Analyses binnen een ISO/IEC 17025-conform kwaliteitskader, zodat resultaten reproduceerbaar en verdedigbaar zijn.

7.3 TK01 chroom-6 testkit: betrouwbare detectie op locatie #

De TK01 chroom-6 testkit is ontwikkeld om op locatie betrouwbaar chroom-6 te detecteren in onder andere isolatie, smeermiddelen, anti-seize pastes en RVS-onderdelen. De kit maakt gebruik van SEEF’s gepatenteerde detectietechniek en kan tot zes monsters tegelijk analyseren.

Toepassingen:

Onderzoek rondom gasturbines, wkk’s en andere installaties.
Vrijgave metingen op locatie.

Belangrijk: voor kwantitatieve onderbouwing (bijvoorbeeld voor een blootstellings- of risicoanalyse) adviseren wij altijd aansluiting met laboratoriumanalyse.

8. Hoe SEEF helpt op project-, management- en organisatieniveau #

Chroom-6 is geen “alleen-technisch” vraagstuk. Het raakt beleid, organisatie, communicatie en dagelijkse uitvoering.

8.1 projectniveau #

Op projectniveau helpt SEEF met:

Vooronderzoek en risico-inschatting
- analyse van tekeningen, bestek, materiaal- en bijvoorbeeld isolatiespecificaties.
Inventarisatie en bemonstering op locatie
- Veegmonsters volgens ASTM D6966-18.
- Materiaalmonsters van verf, isolatie en stof.
- Luchtmetingen in de ademzone van medewerkers of stationaire metingen om de achtergrondconcentratie vast te stellen.
Interpretatie van meetresultaten
- Koppeling met grenswaarden en gezondheidskundige advieswaarden.
Praktisch advies voor de werkzaamheden
- Keuze van werkmethoden en afzuiging.
- Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM).
- Vrijgavecriteria na sanering of onderhoud.

Meer daarover lees je in blootstellingsmetingen naar Cr(VI)-verbindingen en wat maakt de SEEF methode zo bijzonder?

8.2 Management- en organisatieniveau #

Op organisatieniveau ondersteunt SEEF onder andere bij:

Opstellen of aanscherpen van beleid gevaarlijke stoffen met specifieke aandacht voor chroom-6
Integreren van chroom-6 in de RI&E, inclusief meerjarenplan voor beheersing
Opzetten van een blootstellingsregistratie en bewaartermijnen conform wetgeving
Inbedding in contracten en aanbestedingen
- Eisen aan inventarisatie en onderzoek
- Eisen aan aannemers en uitvoerende partijen
Training en bewustwording voor management, HSE, projectleiders en uitvoerenden
Managementrapportages die geschikt zijn voor directie, OR en toezichthouders

Een overzicht van onze diensten vind je in SEEF producten en diensten en over SEEF: wie we zijn en wat we doen.

9. Wat te doen als je chroom-6 vermoedt #

Merk je op dat er mogelijk chroom-6 in een project of installatie aanwezig is terwijl je al bent begonnen met werken, dan is dit een praktisch stappenplan:

STOP en beoordeel de situatie
- Vermijd onnodige stofvorming
- Zorg voor tijdelijke maatregelen zoals het gebruik van geschikte PBM en zet het werkgebied af.
Verzamel informatie
- bouwjaar, onderhoudshistorie, gebruikte coatings, isolatiegegevens etc.
Schakel een specialist in
- Laat een risico-inschatting en, indien nodig, een gericht bemonsteringsplan opstellen
Laat metingen uitvoeren
- Snelle indicatie met ST01 en/of TK01 waar passend
- Laboratoriumanalyses voor definitieve onderbouwing, ook dit kan SEEF snel uitvoeren met een maximale doorlooptijd van 5 werkdagen in ons eigen laboratorium.
Vertaal de uitkomsten naar beleid en werkplan
- Werkmethoden, technische maatregelen, organisatorische maatregelen, PBM’s, afscherming, schoonmaak en monitoring.
Leg maatregelen en resultaten vast
- In RI&E, werkplannen, opleverdossier en blootstellingsregistratie. Zorg dat dit ook op organisatie niveau wordt geborgd en dat de RI&E hierop wordt aangepast.

SEEF kan je in deze hele keten ondersteunen, van eerste vraag tot uitvoerbare oplossing en borging van resultaten tot beleid.

10. veelgestelde vragen over chroom-6 #

1. Is chroom-6 altijd gevaarlijk bij elke blootstelling? #

Het risico hangt af van de hoeveelheid en duur van de blootstelling en de manier waarop je chroom-6 binnenkrijgt. Kortdurende, lage blootstelling zal een kleiner risico geven dan langdurige blootstelling op een werkplek zonder beschermingsmaatregelen. Omdat chroom-6 kankerverwekkend is, geldt in arbeidssituaties het principe dat blootstelling zoveel als redelijkerwijs mogelijk moet worden beperkt en is er een strenge grenswaarde van 1 µg/m³ als 8-uurs TGG.

Een beeldende metafoor die Jody Schinkel (TNO) gaf tijdens het CIKC-event over chroom-6 onder thermische isolatie is die van een grote bak met ballen. Stel je een bak voor met 1 miljoen gele ballen en 1 zwarte bal. Bij elke blootstelling moet je één keer “grabbelen” in die bak. Hoe vaker je wordt blootgesteld, hoe vaker je moet grijpen in de bak en hoe groter de kans wordt dat je een keer die zwarte bal pakt – in dit beeld staat die zwarte bal voor het ontwikkelen van kanker.

Sommige mensen zullen, ondanks dat ze heel vaak in de bak moeten grijpen, die zwarte bal nooit pakken. Anderen hebben minder vaak blootstelling, maar hebben toch pech. De boodschap is: je hebt het risico nooit volledig in de hand, maar je kunt het wél zo klein mogelijk maken door blootstelling zo ver mogelijk terug te dringen.

2. Bestaat er ook “veilig” chroom? #

Chroom-3 (Cr(III)) is de meer stabiele vorm van chroom en veel minder schadelijk voor de gezondheid dan chroom-6. In het lichaam worden chroom-6-verbindingen uiteindelijk omgezet naar chroom-3, maar als dat ín de cel gebeurt kan er juist schade ontstaan aan dna.

3. Kun je chroom-6 zien aan de kleur van verf of isolatie? #

Nee. Er bestaan chroom-6-verbindingen met verschillende kleuren en sommige toepassingen zijn zelfs niet duidelijk aan de buitenkant te herkennen. Alleen kijken naar kleur of glans is daarom niet betrouwbaar. Je hebt altijd een betrouwbare meting en analyse nodig.

4. Wanneer kies je voor een snelle test en wanneer voor laboratoriumanalyse? #

Snelle testen (zoals de ST01 swab test) zijn geschikt als eerste indicatie of screening maar zijn onvoldoende betrouwbaar. Voor beleidsbeslissingen, juridische discussies, vrijgave van objecten of onderbouwing richting toezichthouders heb je een gevalideerde laboratoriumanalyse nodig die aansluit op officiële normen zoals NEN 5617 en ASTM D6966-18.

5. Kan SEEF helpen om chroom-6 structureel in ons veiligheidsbeleid op te nemen? #

Ja. SEEF ondersteunt organisaties bij:

Opstellen van beleid gevaarlijke stoffen met aandacht voor chroom-6
Inbedding in RI&E, meerjarenplannen en aanbestedingen
Meten, interpreteren en rapporteren van blootstelling
Training en bewustwording binnen de organisatie

6. Kan chroom-6 vanzelf verdwijnen of minder schadelijk worden? #

Nee. Chroom-6 verdwijnt niet vanzelf uit materiaal of stof. Het kan onder bepaalde omstandigheden wél chemisch worden omgezet naar chroom-3 (Cr(III)), een minder schadelijke vorm. Dat gebeurt bijvoorbeeld bij contact met bepaalde reductiemiddelen of onder sterk vochtige omstandigheden. Maar dat proces is niet te controleren, verloopt traag en kan zich omkeren: chroom-3 kan onder de juiste omstandigheden opnieuw oxideren naar chroom-6. Je mag er daarom nooit van uitgaan dat chroom-6 spontaan “weg” is. Betrouwbare analyse blijft altijd nodig samen met kennis van de materie om een geschikte strategie te kiezen.

7. Wanneer is het zinvol om luchtmetingen te doen in plaats van alleen materiaalonderzoek? #

Luchtmetingen zijn vooral waardevol wanneer:

Er werkzaamheden plaatsvinden waarbij stof, rook of nevel ontstaat.
Er twijfel is of medewerkers chroom-6 inademen, ondanks beheersmaatregelen.
Je moet aantonen dat je voldoet aan de wettelijke grenswaarde van 1 µg/m³.
Je een nulmeting, voortgangsmeting of vrijgavemeting wilt uitvoeren.
Je in een RI&E de werkelijke blootstelling wilt onderbouwen.

Materiaalonderzoek vertelt of chroom-6 aanwezig is, maar alleen luchtmetingen laten zien of medewerkers het ook inademen. SEEF ondersteunt bij beide meetvormen, inclusief interpretatie en advies over beheersing.

8. Waarom kan de ene verf of isolatie wél en de andere géén chroom-6 bevatten? #

Of chroom-6 aanwezig is, hangt af van:

Bouwjaar of productiedatum: oude coatings en primers bevatten het vaker.
Toepassing: corrosiewering, hittebestendigheid, chemische bestendigheid of als pigment in verf.
Temperatuurbelasting: bij hoge temperaturen kan chroom in staal reageren met calcium in isolatie, waardoor chroom-6 kan ontstaan.
Leverancier of batchverschillen.

Zelfs binnen dezelfde installatie kunnen stukken materiaal met en zonder chroom-6 voorkomen. Daarom werkt SEEF met een gericht bemonsteringsplan, gebaseerd op documentonderzoek, risicoanalyse en gerichte tests.

9. Hoe weet ik of mijn organisatie genoeg doet om werknemers te beschermen? #

Een goede graadmeter is of je voldoet aan de volgende elementen:

RI&E bevat chroom-6 expliciet als gevaarlijke stof.
Er is een blootstellingsbeoordeling uitgevoerd op basis van metingen en deze is getoetst aan de NEN689.
Beleid volgt de arbeidshygiënische strategie (bronaanpak, afzuiging, PBM, etc.).
Medewerkers hebben training gevolgd over risico’s en veilig werken en herhalen dit jaarlijks.
Er is een blootstellingsregister dat ten minste 40 jaar wordt bewaard.
Contracten met aannemers bevatten afspraken over onderzoek, metingen en maatregelen.
Resultaten worden jaarlijks geëvalueerd en waar nodig aangescherpt.

SEEF kan ondersteuning bieden om alle onderdelen te borgen, zowel technisch als organisatorisch.

10. Wat is het verschil tussen een indicatieve test (ST01) en een betrouwbare test (TK01)? #

ST01 swab test
- Snelle indicatie voor positieve resultaten.
- Gevoelig voor valse negatieve resultaten.
- Niet geschikt als juridisch of beleidsmatig bewijs.
- Ongeschikt voor verf.
TK01 testkit (SEEF’s gepatenteerde methode)
- Betrouwbare detectie, gebaseerd op dezelfde chemische principes als laboratoriumanalyse.
- Sterk verminderde kans op interferentie door metalen zoals zink en aluminium.
- Geschikt voor isolatie, smeermiddelen, anti-seize pastes.
- Kan worden gebruikt om verf te meten, maar een laboratoriumanalyse geniet sterk de voorkeur.
- Bruikbaar als onderbouwing in rapportages, werkplannen en vrijgaves.